Yeni yılla uygulamaya geçecek olan Kallikratis planıyla azınlık karşıtı bir kurum da tarih sayfalarındaki yerini alacak. Genişletilmiş Bölge Valiliği. Diğer adıyla “Süper Valilik” 1 Ocak 2011 itibarıyla arşivlerin tozlu raflarına kaldırılacak. 1994’te hayata geçirilen bu yerel yönetim birimi 16 yılını tamamlamış olacak.

İsterseniz biraz süper valiliklerin geçmişine şöyle bir bakalım. 1994 yılına gelindiğinde o zamana kadar hükümet tarafından atanan valiler, halkın seçimiyle işbaşına gelmelerini öngören yeni bir sisteme geçildi. Bu, halkın belediye ve nahiyelerden sonra il yönetimini yani valileri de seçimle belirleyeceği anlamına geliyordu. Bununla beraber bir de il meclisi oluştu. İl meclis üyeleri de yine halkın oylarıyla seçildi.

Bu yenilik bazılarına göre bir “tehlike” arzediyordu. Neydi o tehlike? Tabii ki Batı Trakya Türkleri. Zira, Batı Trakya Türk Toplumu bir tehlike olarak algılanıyor ve bu şekilde muamele görüyordu. Genişletilmiş Bölge Valiliği veya diğer adıyla Süper Valilik konusunda da öyle oldu.

Olur da İskeçe ve özellikle nüfus çoğunluğu nedeniyle Rodop ilinde Türkler vali seçerler diye “Süper Valilik” denen bir icat ortaya çıkartıldı. Bu icat “süper” bir icattı, çünkü azınlığı il yönetiminin başına geçmesinin önüne geçilmesine yarıyordu.

Türklerin yoğun olarak yaşadığı Rodop ili Türk nüfusun çok az olduğu Meriç iliyle, İskeçe ili de hiç Türkün yaşamadığı Kavala ve Drama ile birleştirilerek “uydurma” bir valilik icat edildi. Bu birleşmelerden amaç Türk oylarının eriyerek etkisinin kaybolması ve azınlık üyesi bir vali seçme ihtimalinin ortadan kaldırılmasıydı.

Bakın, “Yunan Avrupa ve Dış Politika Vakfı”nın (ELLIAMEP) ‘Yunanistan’ın Batı Trakya Müslümanları: Bölgesel Kalkınma Stratejileriyle İlgili Tavsiyeler’ adlı raporunda ‘Süper Valilikler’ konusuyla ilgili hangi tespitlerde bulunuluyor. Rapor Dr. Anna Triandafillidu ve Dr. Dia Anagnostu tarafından hazırlanmış. Rapordan, süper valiliklerle ilgili bölümü aynen aktarıyorum:
“1980’lerin ikinci yarısından itibaren, yapılan fonlara dayalı bölgesel kalkınmanın daha verimli ve etkili biçimde yürütülmesi için Yunan hükümetleri, belediye, valilik ve bölge kurumlarında birtakım reformlar yapmıştır. Bu reformların bir parçası olarak, 13 idari bölge oluşturulmuş, il yönetilerine bir ölçüde özerklik verilmiş, valilerin halkın oylarıyla seçilmesine başlanmıştır. Fakat Trakya’daki etnik ilişkiler üzerindeki etkileri nedeniy, bu reformların oluşturduğu valilik özerk yönetimine bu bölgede sertçe karşı çıkılmıştır. Bu itirazların bir kısmına yanıt olarak, nüfusunun önemli bir kısmı Müslüman olan Ksanthi ili, Hristiyan nüfuslu Kavala ve Drama illerine eklemlenerek Kavala – Drama – Ksanthi ‘genişletilmiş vilayet yönetimi’ ya da ‘süper valiliği’ (ipernomarhia), nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan Rodop ili de çok az bir Müslüman nüfusa sahip Evros (Meriç) iline eklemlenerak Rodopi – Evros (süper valiliği) oluşturulmuştur. Böylece Ksanthi ve Rodopi’deki Hristiyanlar siyasi açıdan güçlendirilmiş ve Müslüman bir valinin seçilmesi zorlaştırılmıştır; reformların azınlığın lehine olan boyutu da bu düzenlemeyle kısmen etkisiz hale getirilmiştir.”

Süper valiliklerle ilgili olarak yazılan ve söylenen daha çok şey var elbette ki. Örneğin Sinaspismos partisi süper valiliklerin feshedilmesini istemişti.

Süper valilikler bu 16 yıllık yaşamı boyunca bazı göstermelik yetkilerle donatılmış olsa da, son yıllarda azınlık kurumlarıyla iyiniyet çerçevesinde bazı ortak faaliyetler yapsa da süper valiliklerin hangi amaçla icat edildiğini gizleyemez. Batı Trakya Türkleri ilk başta bu sisteme tepki gösterse de kısa zamanda bu tepki ‘törpülendi’ ve ortadan tamamen kalktı. Sonuçta azınlık tarafından gereken tepkinin ve mücadelenin verildiğini söylemek mümkün değil. Milletvekili seçimlerinde partilere uygulanan yüzde 3’lük barajın bağımsız adaylara da uygulanma kararına gereken tepki gösterilmediği gibi. Süper valilikler, Kallikratis’le birlikte gidiyor. Zaten yeni sistemde süper valiliklere ihtiyaç da kalmadı. Ama yüzde 3’lük baraj hala devam ediyor.

1994’te yerel yönetim sistemine ‘merhaba’ diyen Genişletilmiş Bölge Valiliği veya diğer adıyla süper valilik 10 gün sonra olmayacak. Ancak yerel yönetim rejimi belirlenirken azınlığın bir ‘tehlike’ olarak algılanarak ona göre ‘çareler’ üretildiğini unutmamakta fayda var diye düşünüyorum. 

Ozan Ahmetoğlu, Gündem Gazetesi