Eşime nasıl hitap etsem?

Sosyal hayattaki rumuzlar hürmet içermeli:  Dinimizin, çiftlerin birbirlerine seslenirken kullandığı kelimelerle ilgili bağlayıcı bir hükmü yok. Ancak adab-ı muaşeret gereği İslam, isimle hitap etmeyi hoş karşılamıyor. Tavsiye edilen güzel sıfatlarla seslenmek. Fakat samimi ve sıcak tabirlerin ev dışında kullanılması uygun görülmüyor. Bazı fıkıh kitaplarında hanımın beyine adıyla hitap etmesinin ‘mekruh’ olacağının söylenmesi de, o zamanın örfüyle ilgili bir hüküm olarak yorumlanıyor. Yani bir kadının kocasına, kocanın da eşine ismiyle hitap etmesi yasak değil. Kitaplarda geçen kaide, aile saygınlığını korumak için alınmış bir çeşit önlem olarak görülebilir.

Yüce Kitabımız, eşleri birbirlerinin elbisesi olarak tarif ediyor. Bu tasviri anlayabilmemiz de, üzerimize giydiğimiz elbiselerin çağrıştırdığı anlamı düşünmekten geçiyor. Öyle ki, toplumda kıyafetlerimizle karşılanıyoruz. Karşımızdaki kişi hakkındaki ilk yorumlarımızı çoğunlukla, elbisesi üzerinden yapıyoruz. Elbiselerimiz bizim kusurlarımızı örttüğü gibi, mahremiyetimizi de sağlıyor. Dahası, giydiğimizin temizliği, rengi, şıklığı, kalitesi, karşımızdakine kendimizle alakalı fikir veriyor. Her türlü kusur ve pejmürdelik ise, yine bize mal ediliyor. Hal böyle olunca, “Elbisemin ne önemi var?” deme lüksümüz kalmıyor.

Tıpkı bunun gibi eşler de birbirlerinin kimliğidir adeta. Bu temsili ihmal etmek ise eşler arasında hemen fark edilemeyecek deformasyonlara sebep olabiliyor. Kimi çiftler son zamanlarda evde birbirlerine karşı kullandıkları mahrem hitapları, başka ortamlarda da kullanabiliyor. Öyle ki sadece akraba, arkadaş çevresinde değil Facebook, Twitter, İnstagram gibi sosyal mecralar içerisinde de bu tavrı sürdürmekte bir beis görmüyorlar. ‘Aşkım, aşkitom, balım, kociş, tatlışım, hayatım, sevgilim’ gibi pek çok ifade artık iki kişinin özelinde kalmıyor. Kamuya mal oluyor! Hem de kişi tanıdığı tanımadığı onlarca takipçisinin olduğunu bildiği halde. Bu da bahsettiğimiz ‘elbise’ düsturuna ters düşebilecek bir duruma zemin hazırlayabiliyor ne yazık ki.

‘Eskiler saygıyı severdi’

Şimdilerde manzara bu yönde ilerlerken aklımıza eskiler, anne-babalarımız, anneanne-dedelerimiz geliyor. Hanım kocasını ‘efendi, bey’, bey de hanımını ‘hanım, arkadaş’ sözleriyle çağırırmış o zamanlarda. Çoğu kez isimlerine ekledikleri bu hitapları kimi zaman da meslekleriyle birlikte ifade ederlermiş, Hacı bey, hoca efendi, öğretmen hanım gibi. 60 yaşlarındaki Ayşe Köksal teyze, “Başkalarının bulunduğu ortamlarda, birbirimizin eşinden önce elbisesiydik. Hem utanırdık herkesin içinde özel hitaplar kullanmaya. Kayınvalide var, kayınbaba var, kayın var, görümce var bir evde. Saygıyı severdi zamanımızda karı-koca.” şeklinde anlatıyor kendi çağlarını. Eşlerin, birbirlerini ‘zat-ı âliniz’ sözüyle taltif ettiği, tekliflerini ‘lütfedin’ hitabıyla süslediği zamanlarda yaşadığını hatırlatıyor bize teyzemiz. Yeni nesil çiftlere, mahremiyet duygusunun çerçevelediği nezaket dolu bu hitapların neden soğuk geldiğini ise anlayamıyor.

Eşlerin evdeki pozisyonunun haricinde toplumda işçi, memur, yönetici, gazeteci, doktor vs. farklı konumları bulunuyor. Eşi avukat olan Dr. Bilge Demir Hanım, kendi deneyimlerinden yola çıkarak sosyal hayatta eşlerin iletişim kurarken ciddiyeti korumasını önemli görüyor. Ona göre saygı, evliliğin devamlılığını sağlayan ve yürütmeyi kolaylaştıran en önemli parametre. Bu nedenle eşimizin insanlar arasındaki saygınlığına değer katmak istiyorsak, sevgimizi sadece evde, saygımızı da toplumda ön plana çıkarmamız en güzeli. Eşinin kendisine dışarıdayken ismiyle bile hitap etmediğini, çoğu zaman ‘doktor hanım’ dediğini paylaşıyor bizimle Bilge Hanım. Kendisinin de ‘bey’ demeden eşinin ismini söylemediğini ekliyor: “Çevremizdeki kimselerin nazarında ‘seviyeyi koruyan bir çift’ olarak biliniyoruz. Bu sebepten ötürü takdir aldığımız da oluyor çoğu zaman. Birbirimizi taşıyabildiğimiz için mutlu oluyoruz haliyle.”